بودجۀ ۱۴۰۵ چه تغییری کرد؟
روزنو :اخیراً رئیسجمهور از برنامه ۲۰ بندی دولت برای تأمین معیشت مردم در سال ۱۴۰۵ خبر داده است. از مجموع اظهارنظرهای دولتمردان اینطور برمیآید که یکی از بزرگترین طرحهای دولت در این زمینه، تبدیل یارانههای غیرنقدی به یارانه نقدی است.
پس از رد کلیات لایحه بودجه سال ۱۴۰۵ از سوی کمیسیون تلفیق مجلس، مسعود پزشکیان در نامهای خطاب به قالیباف، با پذیرش برخی از ایرادات، ۵ پیشنهاد برای اصلاحات در بودجه را ارائه داد. این ۵ مورد عمدتاً مربوط به کمک به بهبود قدرت خرید کارکنان دولت، بازنشستگان و خانوارهاست.
به گزارش روز نو در کنار آن، یکی از مسئولان سازمان برنامه و بودجه نیز با حضور در برنامه گفتوگوی ویژه رسانه ملی، از افزایش یارانه نقدی به بیش از ۷۰۰ هزار تومان به ازای هر نفر در طرح جدید دولت خبر داد. آنطور که از متن سخنان این مقام مسئول برمیآید، ظاهراً قرار است منابع این یارانه، از محل ارز ترجیحی پرداخت شود. کارشناسان در گفتوگو با «فرهیختگان» گفتند گرچه موافق پرداخت یارانههای نقدی بهجای یارانه غیرمستقیم هستند؛ اما نباید در اجرای این طرحها دولت اقدام عجولانهای انجام دهد. به گفته کارشناسان، این اقدامات یعنی تغییر یارانه غیرمستقیم به پرداختهای نقدی میتواند به صورت تدریجی صورت گرفته و همچنین دولت باید توجه کافی به تأمین نقدینگی موردنیاز تولیدکنندگان این اقلام داشته باشد. به گفته آنان، تجربه اصلاح ارز ۴۲۰۰ نشان میدهد این اصلاح بدون تورم نخواهد بود و دولت باید احتیاط لازم را رعایت کرده و برای پیشنیازهای یک اصلاح بزرگ، چارهاندیشی کند.
رونمایی رئیسجمهور از اصلاحات پنجگانه
پس از رد کلیات لایحه بودجه در کمیسیون تلفیق، روز گذشته مسعود پزشکیان در نامهای به رئیس مجلس ضمن پذیرش ضرورت اصلاح بودجه به نفع معیشت مردم، حقوق و مزایای کارمندان، کارگران و بازنشستگان اعلام کرد دولت آمادگی کامل دارد اصلاحات لازم را در زمینه موضوعات مربوط به معیشت، کالابرگ، مالیات و حقوق و مزایا در لایحه بودجه ۱۴۰۵ اعمال کند. در نامه رئیسجمهور خطاب به محمدباقر قالیباف آمده است: «پیرو مذاکرات بهعملآمده و باتوجهبه جلسات و گفتوگوهای صورتگرفته در کمیسیون تلفیق بودجه سال ۱۴۰۵ و ازآنجاکه نمایندگان محترم نظرات و پیشنهادها و دغدغههایی را مطرح کردند که دولت با بسیاری از این پیشنهادها و نظرات موافق است، بدینوسیله مراتب موافقتم با تعامل و انجام اصلاحات با رعایت ملاحظات تورمی و سقف بودجه به شرح زیر اعلام میشود:
۱. اصلاحاتی که منجر به افزایش حقوق و مزایای کارکنان دولت و بازنشستگان عزیز شود، ۲. اصلاح و اعمال نرخ مؤثر مالیاتی بهطوری که منجر به بهبود فضای کسبوکار شود، ۳. اصلاح در نرخ معافیت مالیاتی برای اشخاص حقیقی و حقوقی با درنظرداشتن لزوم تقویت معافیتهای حقوقبگیران دولت که در سطوح درآمدی پایین هستند، ۴. انجام اصلاحات در افزایش نرخ مالیات بر ارزش افزوده بهطوری که این منابع به سمت تأمین کالابرگ برای اقشار آسیبپذیر جامعه سوق داده شود و ۵. هرگونه اصلاحاتی که منجر به افزایش یارانه برای تأمین کالابرگ و تقویت معیشت مردم شود.»
ماجرای یارانه ۷۰۰ هزار تومانی
اخیراً رئیسجمهور از برنامه ۲۰ بندی دولت برای تأمین معیشت مردم در سال ۱۴۰۵ خبر داده است. گرچه از جزئیات این موضوع اطلاع چندانی در دست نیست؛ اما از مجموع اظهارنظرهای دولتمردان اینطور برمیآید که یکی از بزرگترین طرحهای دولت در این زمینه، تبدیل یارانههای غیرنقدی به یارانه نقدی است.
این موضوعی است که در روزهای گذشته محمد قاسمی، معاون سیاستگذاری و راهبری توسعه ملی و منطقهای سازمان برنامهوبودجه کشور از آن خبر داد و گفت: «تدوین برنامه ۲۰ بندی اعلامشده از سوی رئیسجمهور برای بهبود معیشت مردم، از حدود دو ماه قبل آغاز شد.» قاسمی میگوید: «دولت میلیاردها دلار ارز به کالاهای اساسی میدهد، اما روی معیشت مردم اصابت نمیکند. ازاینجهت، یکی از آن نکات این است که این نیازمند تغییر رویکرد سیاستی است. البته این نکته بسیار مهم است که هدف این است که مستقیم این بار مصرفکننده کالا یا بتواند یک سبد کالای مشخص را انتخاب کند که عمده اقلام زندگی را شامل میشود که سفره روزمره مردم است یا بتواند اعتبارش را دریافت کند و ممکن است از یکی از این کالاها یکی بیشتر و یکی کمتر نیاز داشته باشد تا بتواند این را تأمین کند.»
وی افزود: «بهاینترتیب، قطعاً بخش مهمی از مردم، بعد از اجرای این کار حتماً قدرت خریدشان افزایش پیدا خواهد کرد و اطمینان داریم اولاً راجعبه کالاهای اساسی، دارو و تجهیزات پزشکی و حمایت از سفره مردم و گروههای هدفی که بیماران میشوند، ادامه خواهد یافت با این سیاست. منتها هدفمندتر و این حتماً میتواند به سیاستهای مهار تورم و به بهبود معیشت و قدرت خرید مردم کمک کند.» این مقام مسئول درباره منابع اجرای این طرح، گفت: «منابع، همان ارز ترجیحی است و حتی بیش از آن مقدار ارز ترجیحی سهم دولت است. یعنی استجازه گرفته میشود از منابع صندوق توسعه ملی، به کمک این طرح میآیند که بتواند بهبود سریعی در قدرت خرید مردم ایجاد کند.»
قاسمی درباره مبلغ این کمک گفت: «کف آن عدد، آن نقطهای که فعلاً راجعبه آن بحث است، حداقل حدود ۷۰۰ هزار تومان بهازای هر نفر ماهانه خواهد بود. جزئیات اجرایی آن ظرف همین یکی دو روز نهایی میشود. احتمال قوی در همین دیماه این کار آغاز و اعتبار چند ماه هم پیشاپیش به حساب مردم واریز میشود که مطمئن باشند این طرح همه جوانب را دیده است.» وی میگوید: «جامعه این طرح، بیش از آن ۶۰ میلیوننفری است که فعلاً کالابرگ میگیرند و احتمالاً تمام کسانی که حتی در این مدت، حالا نظرات متفاوت است، منتها نظر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی این است که حتی کسانی که در این یک سال حذف هم شدند، آنها هم جزء کسانی باشند که این شامل آنها میشود.»
ناگزیر به پرداخت یارانه نقدی هستیم
امیرمحمد گلوانی، کارشناس اقتصادی در گفتوگو با «فرهیختگان» مطرح کرد: «در خصوص یارانه ۷۰۰ هزارتومانی یا ارقام بالاتر، باید گفت ناگزیر به حرکت به سمت یارانه نقدی هستیم. مطالعات و تجربیات بینالمللی نشان دادهاند یارانه نقدی، مؤثرترین روش حمایت از قدرت خرید خانوارهاست. بااینحال، متأسفانه در کشور ما بارها اشتباهات گذشته تکرار شده است. علت اصلی، وجود شبکهای پیچیده و قدرتمند از رانت ناشی از ارزهای ترجیحی و نیمایی یا هر نوع ارز رانتی دیگر است. این رانتها در حوزه انرژی و ارز باعث پرداخت گسترده یارانه پنهان شدهاند؛ اما اثر مستقیم آن به مردم بسیار محدود است. درحالیکه بودجه کل کشور حدود ۶۰ میلیارد دلار است، سالانه حدود ۱۲۰ تا ۱۶۰ میلیارد دلار یارانه پنهان در قالب ترجیحی دلار نیمایی، یارانه سوخت و سایر انرژیها، بنزین، برق، گاز و آب پرداخت میشود. این وضعیت، فشار واقعی بر اقتصاد و عدالت اجتماعی را نشان میدهد و شایسته کشور نیست.»
یارانه نقدی مؤثرتر است
وی افزود: «متأسفانه هر نوع افزایش یارانه نقدی باید به شکل پویا و متصل به منابع ارزی باشد و با تورم تعدیل شود. منظورم از ارقام مشخص مانند ۷۰۰ هزار تومان یا ۷ میلیون تومان نیست؛ هر مبلغی که از محل تبدیل یارانههای پنهان به یارانههای مستقیم ایجاد شود، موردتأیید و موافقت من است. در لایحه بودجهای که کلیات آن توسط مجلس رد شد، یکقدم به جلو برداشته شده بود؛ یارانه کالاهای اساسی به ارزش ۸۸ میلیارد دلار به کالابرگ تبدیل شده بود. به نظر من، یارانه نقدی از کالابرگ هم مؤثرتر است و اکنون ناگزیر به حرکت به این سمت هستیم.»
تأثیر شبکه ذینفعان بر تورم مواد خوراکی
گلوانی تکمیل کرد: «تجربه سیاستهای اشتباه چند دهه اخیر، بهویژه پس از سال ۱۳۹۷ که هم ارز ۴۲۰۰ و هم دلار نیما اعمال شد، نشان میدهد تورم گروه خوراکیها حدود ۲۰ واحد درصد بیش از تورم کل کشور است. این خود دلیل کافی بر اشتباه بودن سیاست ارز ترجیحی به کالاهای اساسی است. شبکه ذینفعان، به اعتقاد من اجازه نمیدهد این مشکلات بهدرستی دیده شوند؛ اما امیدوارم در بودجه ۱۴۰۵ تبدیل تمام یارانههای غیرنقدی به نقدی عملی شود. اگر قرار است شروع این اقدام از یارانه کالاهای اساسی در لایحه بودجه سال جاری باشد، این اقدام بسیار مناسب است.» این کارشناس اقتصادی ادامه داد: «من دقیق نمیدانم این یارانه در نهایت به هر ایرانی چقدر خواهد رسید؛ آیا ۷۰۰ هزار تومان است یا رقم دیگری. بااینحال، فینفسه از این اقدام حمایت میکنم و باز هم تأکید دارم یارانه نقدی بهترین نوع کمک به قدرت خرید خانوارهاست. باید توجه داشت این یارانه حتماً خودتعدیلشونده باشد و به منابع دلاری متصل شود؛ چراکه بخش قابلتوجهی از این یارانهها از منابع ارزی تأمین میشود. من همچنین معتقدم که حذف یارانههای غیرنقدی مشکلات جدی برای تولیدکنندگان، حتی از نظر نقدینگی، ایجاد نخواهد کرد، زیرا بسیاری از تولیدکنندگان هماکنون با دلار آزاد یا نزدیک به آزاد فعالیت میکنند و این تغییر برای آنها تفاوتی ندارد.»
